ล้ำค่าเหล็กน้ำพี้ ชมวิถีริมน้ำน่าน ชิมทุเรียนและข้าวพันผักของดีเมืองลับแล

เมื่อเอ่ยถึงจังหวัดอุตรดิตถ์ ความคิดที่ติดตามมาของใครหลายคนก็คือ ความพิศวงของเมืองลับแล ตำนานความเชื่อที่ว่ากันว่าเป็นเมืองแม่หม้าย เมืองที่เข้ามาแล้วหาทางออกไม่ได้ เมืองที่คนไม่พูดโกหก ปัจจุบันนี้ความลึกลับดังกล่าวก็ยังไม่ถูกพิสูจน์ แต่สิ่งที่ตกทอดมาจากรุ่นสู่รุ่นในดินแดนนี้ยังคงมีให้เห็น และได้รับการพิสูจน์แล้วว่า “เด็ด” ก็คืออาหารพื้นถิ่นเมืองลับแลนั่นเอง

เริ่มต้นกันที่ “ข้าวแคบ” อาหารพื้นเมืองของชาวลับแลที่สันนิษฐานกันว่าจะมีมากว่า 200 ปี มีลักษณะเป็นแผ่นสีขาวบางใสคล้ายพลาสติก ทำมาจากแป้งข้าวเจ้าหมัก ผสมงาดำ ผสมเกลือ นำไปเคลือบปากหม้อดินให้ผ่านความร้อน วิธีการเดียวกับข้าวเกรียบปากหม้อ แล้วนำไปตากแดดให้แห้งเป็นอันเรียบร้อย ปัจจุบันชาวลับแลนำมาใส่สีธรรมชาติให้ดู น่ากินมากยิ่งขึ้น เช่น สีส้ม สีเขียว สีม่วง แต่รสชาติและความเป็นข้าวแคบที่แห้งเหนียวเคียวหนึบหนับยังคงอยู่ โดยชาวบ้านมักนำข้าวแคบมาห่อพันกับข้าวเหนียว เส้นหมี่ หรือกับข้าวอื่นๆ จะกินเปล่าๆ เป็นของกินเล่น ก็อร่อยเคียวเพลิน

อีกหนึ่งเมนูที่อยู่คู่เมืองลับแลมานานคือ “หมี่พัน” เมนูที่เกิดขึ้นเมื่อชาวเมืองลับแลสมัยก่อนนิยมกินเส้นหมี่ขาวลวกเป็นทุนเดิม จึงประยุกต์นำหมี่ขาวมาลวกแล้วปรุงรสด้วยน้ำตาล น้ำปลา และพริกสด ก่อนนำมาพันด้วยข้าวแคบ ก็จะได้เป็นหมี่พันม้วนยาวรสกลมกล่อม โดยหมี่พันเป็นเมนูที่หากินได้ ทั่วไปในเมืองลับแลและตัวเมืองอุตรดิตถ์ แต่เราขอแนะนำว่าถ้าอยากลิ้มรสต้นตำรับต้องมาที่ร้าน “ป้าหว่างหมี่พัน” ที่เมืองลับแล สูตรของป้าหว่างใช้หมี่ขาวปรุงรสเค็ม เปรี้ยว หวาน ใส่ถั่วงอก และแคบหมูเพิ่มความกรุบกรอบ ที่สำคัญตัวข้าวแคบเมื่อพันด้วยหมี่ปรุงรสนั้นทำให้เนื้อแป้งนุ่มแต่ไม่เละ หรือ ถ้าหากกินไม่หมดที่ร้าน ป้าจะห่อใบตองให้พกกลับไปกินระหว่างทางได้ด้วย 

ชิมหมี่พันสูตรป้าหว่างไปแล้ว ขอแนะนำให้มาต่อกันที่ร้าน “เจ๊นีย์ของทอด” ซึ่งอยู่บนถนนเส้นเดียวกัน เจ๊นีย์ต้อนรับผู้มาเยือนด้วยกลิ่นหอมและความเหลืองอร่ามของเหล่าของทอดที่เรียงรายพร้อมเสิร์ฟ มีตั้งแต่เต้าหู้ทอด ขนมปังหน้าหมูทอด ข้าวโพดทอด เผือกชิ้นทอด เกี๊ยวทอด กุ้งทอด ปอเปี๊ยะทอด รวมถึงเมนูเด็ดประจำร้าน ได้แก่ หน่อไม้ทอดยัดไส้หมู หรือที่ชาวลับแลเรียกกันว่า “กระบอง” เนื่องจากมีลักษณะชิ้นใหญ่ยาวคล้ายไม้กระบอง โดยความพิเศษของร้านเจ๊นีย์นอกจากความกรอบของอาหารทุกประเภทแล้ว ยังอยู่ที่น้ำจิ้มสูตรเด็ดครบรส เผ็ด เปรี้ยว หวาน ช่วยเสริมรสของทอดได้ดีเลิศ

มาถึงอาหารอีกหนึ่งเมนูเอกลักษณ์ของเมืองลับแลอย่าง “ข้าวพันผัก” เมนูนี้เน้นแป้งเหมือน 2 เมนูข้างต้น โดยข้าวพันผักนั้นใช้วิธีทำเช่นเดียวกับข้าวแคบ เริ่มตั้งแต่นำแป้งมาแผ่บนผ้าขาวบางแล้วนึ่งบนปากหม้อ ต้มน้ำให้เดือดจนแป้งสุก แล้วนำผักชนิดต่างๆ อาทิ ผักกาด ผักบุ้ง ถั่วงอก และกะหล่ำปลีซอยมาวางลงบนแผ่นแป้ง จากนั้นห่อพันไส้ผักแล้วนึ่งต่อรอจนสุก กินคู่กับซอสปรุงรสตามชอบ ส่วนร้านข้าวพันผักที่เราขอแนะนำให้แวะมาชิมกันนั้นชื่อว่า “ร้านป้อมข้าวพันผัก” ตั้งอยู่ในตัวเมืองอุตรดิตถ์ เปิดให้บริการมานานกว่า 20 ปี จากข้าวพันผักของชาวลับแลสูตรดั้งเดิมที่มีส่วนประกอบเพียงแค่แป้งและผัก แม่ป้อมเจ้าของร้านปรับสูตรใหม่ด้วยการใส่ไข่ หมูสับ เต้าหู้ วุ้นเส้น และผักนานาชนิด จนกลายมาเป็นข้าวพันผักสูตรแม่ป้อมที่ใครไปเที่ยวอุตรดิตถ์ก็ต้องแวะมาฝากท้อง โดยข้าวพันผักร้านนี้มีให้เลือก 3 รูปแบบด้วยกัน ได้แก่ ข้าวพันผักรสต้นตำรับ โรยหน้าด้วยไข่หั่นฝอย และเกี้ยวกรอบ ข้าวพันผักรสสุกี้ ที่นำข้าวพันผักชิ้นโตราดด้วยน้ำจิ้มสุกี้รสเข้มข้น อร่อยไปอีกแบบ และสุดท้าย ข้าวพันผักรสหมูตุ๋นให้ความรู้สึกเหมือนกินก๋วยเตี๋ยวหมูตุ๋นเส้นใหญ่ใส่เครื่องแน่น

อีกหนึ่งความอร่อยของเมืองลับแลที่กำลังจะกลายเป็นตำนานหน้าต่อไปคือ ทุเรียนสายพันธุ์หลงลับแล และทุเรียนสายพันธุ์หลินลับแล ทุเรียน 2 สายพันธุ์ที่มีต้นกำเนิดมาจากเมืองลับแล ตั้งชื่อสายพันธุ์ด้วยชื่อของชาวบ้านเมืองลับแลผู้ค้นพบและพัฒนาสายพันธุ์ ได้แก่ นางหลง อุประ และ นายหลิน ปัดลา ทุเรียน หลง-หลินลับแลได้รับการยอมรับว่ามีรสชาติอร่อยและหากินได้ยาก เพราะมีเพียงเมืองลับแลเท่านั้นที่สามารถปลูกได้ เนื่องจากสวนทุเรียนเมืองลับแลนั้นมีทั้งพื้นที่ราบและพื้นที่บนภูเขา ซึ่งชาวบ้านเดินทางเข้าไปดูแลได้ยาก จึงต้องปล่อยให้ทุเรียนเติบโตเองตามธรรมชาติ 

เอกลักษณ์ของทุเรียนพันธุ์หลงอยู่ที่ผลขนาดเล็กและค่อนข้างกลม เนื้อสีเหลืองชัดเจนมีกลิ่นหอม รสชาติคล้ายทุเรียนหมอนทอง แต่เข้มข้นหวานมัน เนื้อเนียนละเอียด ส่วนหลินลับแลนั้นสังเกตได้ง่ายจากรูปทรงของพู ที่มีลักษณะคล้ายมะเฟือง เนื้อมีสีเหลืองอ่อน รสชาติหวานมันหอมคล้ายกินน้ำนม ทั้ง 2 พันธุ์ ออกผลให้ได้ชิมกันในช่วงเดือนพฤษภาคมถึง สิงหาคมของทุกปี คนรักทุเรียนมาเยือนถึงถิ่นต้องห้ามพลาดด้วยประการทั้งปวง ตรงดิ่งมาที่ตลาดหัวดง มีทุเรียนจากสวนชาวลับแลให้เลือกสรรอย่างจุใจ

อิ่มหนำกับอาหารท้องถิ่นกันแล้ว หากอยากเติมคาเฟอีนให้ร่างกาย อย่าลืมแวะเวียน มายัง “The 1992 Café&Gallery” ร้านกาแฟที่เปิดให้บริการมาเป็นปีที่ 4 จากความตั้งใจของเจ้าของร้านที่อยากส่งมอบสุนทรียะในการดื่มกาแฟให้แก่ชาวอุตรดิตถ์ ไฮไลต์อยู่ตรงที่ลูกค้าสามารถเลือกชนิดเมล็ดกาแฟเองได้ตามชอบ และอย่าลืมเลือกลองวิธีการชงกาแฟแบบไซฟอน (Syphon) หรือการชงกาแฟแบบ สุญญากาศที่จะให้กลิ่นรสซับซ้อนเป็นพิเศษ รับรองว่าถูกใจคอกาแฟอย่างแน่นอน 

จังหวัดอุตรดิตถ์ไม่ได้มีทีเด็ดเพียงแค่เรื่องอาหาร แต่ยังเป็นจังหวัดที่รายล้อมไปด้วยภูเขา มีธรรมชาติอันสมบูรณ์ให้ชื่นชมตลอดสองข้างทาง สำหรับสายนิยมเที่ยวธรรมชาติที่มาเยือนจังหวัดนี้ เราขอแนะนำให้ไปค้างคืนที่เขื่อนสิริกิติ์สักคืน ดื่มด่ำกับธรรมชาติที่โอบล้อม ทางเขื่อนมีให้บริการทั้งที่พักบนฝั่งและที่พักบนแพลอยน้ำ มีจุดบริการสำหรับกางเต็นท์ ทั้งยังมีร้านอาหารอร่อยรองรับให้ฝากท้อง ใครที่ชอบถ่ายภาพรับรองว่าต้องเพลิดเพลินกับการถ่ายวิวทิวทัศน์จนลืมเวลา

ปิดทริปด้วยการไปสักการะสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ณ “วัดพระบรมธาตุทุ่งยัง” วัดเก่าแก่ที่ซึ่งประดิษฐานพระมหาธาตุประจำเมืองทุ่งยัง เมืองโบราณตั้งแต่สมัยก่อนสุโขทัย ภายในวัดมีเจดีย์เก่าแก่ที่เชื่อกันว่าบรรจุพระบรมสารี ริกธาตุของพระพุทธเจ้าเอาไว้ ช่วยเสริมศรัทธาและทำให้จิตใจร่มเย็น

แม้จังหวัดอุตรดิตถ์จะเป็นเมืองเล็ก แต่ก็เป็นเมืองเล็กที่เต็มไปด้วยความน่ารักทั้งผู้คนและรายละเอียดเล็กๆ น้อยๆ ริมทาง บอกได้ว่าจังหวัดนี้ไม่ได้มีดีแค่เมืองลับแล ทว่ายังมีธรรมชาติริมน้ำ อาหารพื้นถิ่น รวมถึงเหล่าร้านรวงที่คนรุ่นใหม่ใส่ใจสร้างขึ้นเพื่อรอให้ทุกคนได้มาเยือน