เมืองมรดกโลก ดินแดนแห่งศิลปะ ปราชญ์ ศิลปิน ถิ่นผ้าซิ่นตีนจก สังคโลก และเครื่องเงิน ทองลายโบราณ

หากคุณเป็นผู้ที่สนุกกับการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ รักงานทำมือ และมีความสุขกับการนอนพักโฮมสเตย์เพื่อซึมซับวิถีชุมชน สุโขทัยเป็นจังหวัดที่ตอบโจทย์ รสนิยมของคุณได้ครบถ้วนอย่างแน่นอน

ชื่อ ‘สุโขทัย’ มาจากการรวมกันของคำว่า สุข และ อุทัย อันมีความหมายว่า รุ่งอรุณแห่ง ความสุข เป็นจังหวัดที่เราต่างทราบกันดีว่าเป็น ดินแดนอารยธรรมที่ก่อกำเนิดราชอาณาจักร แห่งแรกของประเทศไทยที่มีอายุกว่า 700 ปี ฉะนั้นแล้วคนที่หลงใหลประวัติศาสตร์ต้องไม่พลาดที่จะมาเยือน ‘อุทยานประวัติศาสตร์ สุโขทัย’ อุทยานที่เต็มไปด้วยโบราณสถานที่ยัง คงความสมบูรณ์ ยิ่งใหญ่ งดงาม แสดงถึง ความเฟื่องฟูของศิลปะสมัยสุโขทัยได้อย่าง ชัดเจน ภายในอุทยานฯ มีสถานที่สำคัญที่เป็น พระราชวัง ศาสนสถาน โบราณสถาน โดยมี วัดมากถึง 26 แห่ง วัดใหญ่ที่สุดคือวัดมหาธาตุ ทั้งยังมีคูเมือง กำแพงเมือง และประตูเมือง โบราณล้อมรอบอยู่ ครอบคลุมพื้นที่กว่า 70 ตารางกิโลเมตร เยี่ยมชมได้ด้วยการเดิน ขี่จักรยาน และนั่งรถรางที่อุทยานฯ มีให้บริการที่นี่ได้รับความนิยมจากชาวต่างชาติอย่างมาก ภาพนักท่องเที่ยวขี่จักรยานชมรอบตัวเมืองจึงมีให้เห็นกันอย่างชินตา

นอกเหนือไปจากบริเวณอุทยานประวัติศาสตร์ฯ ที่ทิ้งร่องรอยอารยธรรมอันรุ่งเรืองของสุโขทัยให้เห็นผ่านโบราณสถานแล้ว ถัดออกไป ไม่ไกลยังมีชุมชนทำเครื่องสังคโลก เครื่องปั้น ดินเผาที่อยู่คู่กับชาวสุโขทัยมาตั้งแต่เมื่อครั้ง ยังเป็นราชธานี ลักษณะที่ทำให้เครื่องสังคโลกที่นี่แตกต่างจากเครื่องปั้นดินเผาของที่อื่นอยู่ที่ การเขียนลาย โดยเฉพาะลายปลาที่บ่งบอกความเป็นเครื่องสังคโลกได้ชัดเจนที่สุด เนื่องจากเป็นลายที่พบบนชามสังคโลกโบราณ รวมถึงลายดอกไม้ พระอาทิตย์ กงจักร ก็ได้รับ ความนิยมเช่นเดียวกัน

สำหรับใครที่รักงานทำมือ อยากลองปั้น ลองเขียนลายสังคโลกในแบบของตัวเอง เราขอแนะนำให้มาที ‘สุเทพสังคโลก’ แหล่ง เรียนรู้ที่เปิดโอกาสให้ผู้มาเยือนได้สร้างสรรค์เครื่องสังคโลกด้วยตัวเอง เข้าชมวิธีการผลิต ได้ทุกกระบวนการ ทั้งยังมีเครื่องสังคโลก นับพันชินจัดแสดง และเลือกซื้อกลับบ้านได้ ตามชอบใจ งานคราฟต์ขึ้นชื่อของเมืองสุโขทัย อีกหนึ่งประเภทที่น่าสนใจคืองานผ้าที่อำเภอ ศรีสัชนาลัย ได้แก่ ‘ผ้าตีนจก’ ที่อยู่ในคำขวัญ ประจำจังหวัด ผ้าทอที่ใช้เทคนิคการจกหรือการควักผ้าโดยใช้ขนเม่นหรือไม้เป็นตัวช่วย ทำให้เกิดลวดลายสลับสีสันสวยงามบนผืนผ้า โดดเด่นด้วยลายรูปทรงเรขาคณิต โดยมีแหล่ง ผลิต-ขายผ้าตีนจกอยู่ที่ตำบลหาดเสี้ยว 

ส่วนผ้าอีกประเภทที่มาจากภูมิปัญญาชาวบ้านก็คือ ‘ผ้าหมักโคลน’ ณ บ้านนาต้นจั่น ตำบลบ้านตึก ผ้าที่ได้เทคนิคหมักโคลนมาจาก วิถีชีวิตทำนา เมื่อผ้าถุงที่ชาวบ้านสวมใส่เลอะ โคลนนาแล้วเนื้อผ้านิ่มขึ้น ทำให้สวมใส่สบายด้วยภูมิปัญญานี้เองจึงเป็นที่มาของการผลิต ผ้าฝ้ายหมักโคลน โดยการนำผ้าที่ทอเสร็จแล้วไปหมักโคลนที่หาได้ตามธรรมชาติในโอ่ง ทิ้งไว้ 1 คืนจึงนำออกมาซักให้สะอาด แล้วนำไปต้ม กับน้ำไม้ฝางและสีเสียด (มะเกลือและครั้ง ผสมกัน) หลังจากนั้นจึงนำผ้าไปซักเพื่อป้องกัน ไม่ให้สีผ้าตก

ชาวบ้านนิยมผลิตออกมาเป็นผ้าถุง และนำมาประยุกต์ให้เป็นเสื้อผ้าที่ทันสมัย รวมถึง ต่อยอดเป็นผ้าพันคอและกระเป๋าที่ให้สัมผัสนุ่มน่าใช้งาน หากใครแวะมาช้อปผ้าหมักโคลนที่ชุมชนบ้านนาต้นจั่นแล้วอย่าเพิ่งรีบไปรีบกลับลองชีวิตกับวิถีชุมชนนอนพักที่นี่สักคืน โดยชาวบ้านจัดที่พักแบบโฮมสเตย์ให้นักท่องเที่ยวได้มาพักร่วมกับเจ้าของบ้านและทำกิจกรรมร่วมกัน อาทิ ชมวิธีการทอผ้าใต้ถุนบ้าน ชมวิธี การทำตุ๊กตาบาร์โหนที่บ้านตาวงศ์ ชมการทำ ผ้าหมักโคลน ปั่นจักรยานชมวิว และชิมผลไม้ตามฤดูกาล

กว่านั้นเมื่อมาเยือนบ้านนาต้นจัน ต้องห้ามพลาดชิมอาหารพื้นถิ่นอันเป็นเอกลักษณ์ที่ร้าน ‘ข้าวเปิ๊บยายเครื่อง’ ต้นตำรับผู้ริเริ่มเมนู ข้าวเปิบ อาหารที่ใช้แป้งข้าวเจ้าหมักละเลงลง บนปากหม้อดิน คล้ายวิธีการทำข้าวเกรียบปากหม้อที่ใช้ไอน้ำจากหม้อดินนึ่งให้แป้งสุก จากนั้นใส่กะหล่ำปลี ผักบุ้ง ถั่วงอก วุ้นเส้น และพับม้วนแป้งให้เป็นรูปทรงสี่เหลี่ยม ตักขึ้น มาใส่น้ำซุปกระดูกหมู ใส่หมูแดงชิ้นโต ปิดท้ายด้วยไข่ดาว โดยคำว่า เปิ๊บ นั้นเป็นภาษาเหนือ แปลว่าการพับ อันเป็นที่มาของชื่อเมนูข้าวเปิ๊บนั่นเอง

มาเที่ยวถึงสุโขทัยยังไงเสียก็ต้องไปกินก๋วยเตี๋ยวสุโขทัยให้ได้ เราขอแนะนำให้มาที่ร้าน ‘ก๋วยเตี๋ยวตาพุธ ศรีสำโรง’ ที่นี่เปิดให้บริการ มาแล้ว 70 ปี ปัจจุบันดูแลโดยทายาทรุ่นที่ 3 ที่ยังคงสานต่อความอร่อย โดยเฉพาะเส้นบะหมี่ทำเอง สูตรลับประจำร้านที่นุ่ม อร่อย สดใหม่ทุกวัน เมื่อนำมาปรุงเป็นบะหมี่แห้ง บะหมี่ต้มยำ ที่มีเอกลักษณ์อยู่ที่การใช้หมูต้ม ผสมหมูสับ โรยถั่วลิสง ผักชีฝรั่ง น้ำตาลปี๊บ และเคียงด้วยมะนาวฝาน ทำให้ได้รสชาติที่ 44 4 อร่อยครบรส นอกจากบะหมี่ที่ขึ้นชื่อ ที่นี่ยังมี เส้นเล็กแห้งที่อร่อยไม่แพ้กัน ราดหน้าเส้นกรอบ ราดหน้าเกี่ยวกรอบ รวมถึงผัดไทยเกี่ยวกรอบก็ล้วนเป็นเมนูที่ไม่ควรพลาด ส่วนของหวาน อย่างน้ำแข็งไส ทางร้านเปิดให้ลูกค้าเลือก เครื่องเอง เช่น รากบัวเชื่อม มันเชื่อม ลูกจาก เฉาก๊วย สับปะรดเชื่อม และเลือกน้ำหวานเอง ได้ตามใจชอบ

นอกจากอาหารพื้นบ้านของสุโขทัยที่มีชื่อเสียงดังที่กล่าวมา ยังมีกาแฟของคนรุ่นใหม่ เปิดให้บริการที่ร้าน 379 Drip กาแฟดริป ใต้ถุนบ้านไม้ ตกแต่งด้วยเฟอร์นิเจอร์ไม้ร่วมสมัย ในบรรยากาศร่มรื่น ตัวกาแฟทางร้านดีไซน์เฮาส์เบลนด์ที่ได้รสชาติเฉพาะตัว ด้วยการ ผสานเมล็ดกาแฟเอธิโอเปีย โคลอมเบีย และ อินโดนีเซียเข้าด้วยกัน เมื่อนำมาชงด้วยกระบวนการดริปทําให้ได้กลิ่นความหอมของ เบอร์รีและความเข้มของกาแฟที่แสนลงตัว

อีกหนึ่งสถานที่ท่องเที่ยวที่ผสานวิถี พื้นบ้านไว้กับศิลปะร่วมสมัยได้อย่างกลมกลืนคือ ‘ชุมชนเก่าเมืองสวรรคโลก’ ย่านชุมชนเก่า ของชาวจีนที่ปรากฏร่องรอยความเจริญรุ่งเรือง มากมาย อาทิ สถานีรถไฟสวรรคโลกที่ตั้งอยู่ ในย่านใจกลางเมือง มีลักษณะเป็นเรือนไม้ 2 ชั้นอายุกว่า 100 ปี ภายในสถานีมีเครื่องใช้ สมัยโบราณหลงเหลืออยู่ให้ดูกัน เช่น เครื่องชั่ง โบราณ เครื่องส่งวิทยุโบราณ และเครื่องมืออื่นๆ

บริเวณชุมชน เราจะได้เห็นวิถีชีวิตของชาวบ้านพร้อมกับผลงานสตรีทอาร์ตสีสันสดใสที่ถูกวาดลงบนผนังตึกเก่า รวมถึงยังเป็นเมืองที่มีโรงพักเก่าแก่เป็นเรือนปั้นหยาที่สร้างขึ้น เมื่อปี 2482 ซึ่งเป็นปีเดียวกับที่เปลี่ยนจากจังหวัดสวรรคโลกมาเป็นจังหวัดสุโขทัย กว่านั้น โรงพักสวรรคโลกเรือนปั้นหยาแห่งนี้ยังได้รับ รางวัลอนุรักษ์ศิลปสถาปัตยกรรมดีเด่น ประเภท สถาบันและอาคารสาธารณะ จากสมาคมสถาปนิกสยาม ในพระบรมราชูปถัมภ์อีกด้วย 

จากการไล่เรียงบรรดาสถานที่ท่องเที่ยวของจังหวัดสุโขทัยตั้งแต่ต้นมาจนถึงบรรทัดนี้ น่าจะทำให้ใครหลายคนเปิดมุมมองที่มีต่อเมืองเก่าแห่งนี้มากยิ่งขึ้น เพราะสุโขทัยไม่ได้โดดเด่นเพียงแค่เมืองโบราณที่มีความสำคัญในเชิงประวัติศาสตร์เท่านั้น แต่งานฝีมือจากภูมิปัญญาชาวบ้านที่สืบทอดกันมาก็ล้วนมี เสน่ห์น่าค้นหา รวมถึงยังเป็นเมืองที่มีอาหาร อร่อยและรอยยิ้มรอต้อนรับ